زادۀ کوه ام آوارۀ ابر (به یاد نیما)

وصل و هجرم شده یکسان!

 

 

کویر، فارغ از هر تعریفی که برایش شده، انگار جایی است که سقف آسمان به دلِ زمین، دل سپردگی دارد و ستاره هایش به بالینِ زمین، سرسپردگی. صداهای با صدای این سرا و حتی سکوت ها هم اینجا، سوز دارد. سوزهایی که نه بی حبیب اند و نه بی دلیل ...

سکوت اگر نشانه رضا بُود

چگونه باور نکنم سکوت گویای تو را؟ ۱  

 

صدای ایرج بسطامی ۲ از دلِ همین کویر می آید. تشنه ولی گنجور، مجنون حال ... و مجنونِ‌ بی صحرا که دید؟!  مُهرِ مهر و آرامی، در پیشانی آثار آوازی و نیز تصنیفی و اتفاقاً ترانه ای او نقش دارد. اجرای آثار ترانه ای بسطامی یک خصلت خاص دارد که با آداب و ادبِ فاخرِ ‌آن، با طعم ایرانی و لطائف و ظرائف لحنی و صوتی آن همزاد است.

 

البته که در موسیقی اصیل و سنتی ما، کم هستند خواننده های خوب ما که در هر دو بخش آوازی و غیرآوازی، توامان قوی باشند و این قوت دو گونه ای در حسِ صدای بسطامی و تکنیک او در لحن آواز و حالت بیان مفهومی شعر، خوب احساس می شود. سال ها دانش اندوزی از حضور استادان: محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان، این صدای خاص راهندسه بخشید. ایرج بسطامی، آواز را تقریبا از آغاز نزد استاد شجریان کار کرد و کُد شناسه آوازی خودش را داشت و بی قصد تکرار کسی.(البته همایون شجریان، تنها هنرمندی است که اموختن آواز را کاملا از صفر، نزد پدرگرامی آغاز کرده است)

یکی از ویژگی های صدای بسطامی این بود که در احوالات و پژواکی های صدایش می شود پژواکی های بومِ زادگاهش را به احساس و آواز، شنید: یک صدای کویری با همه حسّ و خلسه ها و تنهایی ها، نجواها و فریادها.

این صدای با اصالت در نیمه دوم زندگی من شنونده، سخت جذب ذرات وجودم شد. حُزن و نجابتِ صدای بسطامی را خیلی دوست دارم. محزونیت در صدایش و نه مغمومیت! که اگر غمی هم باشد، اما گویی با توی شنونده هست که کنارت نشسته و صدایش، آرام، مرهمی شده ساده برای همدردی با درونی های تو که این حس او برای تو، نه کاهنده است و نه افسرده. غمِ اینگونه ای ندارد ولی آری ح‍ُزن لطیف دارد. می شود حس کرد که بعضی از آثارش وصف حال خود او بوده انگار و شاید سرنوشتش بوده - باید - و سرنوشت را هم که نمی شود از سر نوشت - شاید- ...

وصل و هجرم شده یکسان

همه از دولتِ عشقت ۳

 

۱-از آلبوم "سکوت". شعر : سیمین بهبهانی 2- 1336/ پنجم دی 1382 در فاجعه زلزله بم کرمان 3- از آلبوم "رقص آشفته (گلپونه ها)".